Mâm ngũ quả là mâm trái cây gồm năm loại trái cây khác nhau để trưng bày lên bàn thờ gia tiên hay bàn tiếp khách. Điều này nhằm giúp mang theo ước nguyện trong năm mới và trang trí cho không gian thêm sinh động. Trong đó, ý nghĩa của nó như sau:
- Ngũ là năm là biểu tượng của sự sống sinh sôi, phát triển.
- Quả biểu tượng của sự sung túc. Màu sắc đủ loại mang lại may mắn phú quý màu đỏ, sự sung túc thể hiện qua màu vàng.
Các dịp dùng đến mâm ngũ quả
Mâm ngũ quả là một phần quan trọng không thể thiếu được trong ngày lễ tết cổ truyền của dân tộc Việt Nam và ngày cưới hỏi. Dâng mâm trái cây năm loại quả lên bàn thờ cúng tổ tiên và cầu ước:
- Một năm mới an khang, thịnh vượng, dồi dào sức khỏe
- Cầu mong cuộc sống vợ chồng luôn hạnh phúc bền vững
Các loại quả trong mâm ngũ quả
Mỗi loại quả bày trong mâm ngũ quả mang một ý nghĩa riêng và mỗi vùng miền có tục lệ riêng trong việc bày trí mâm quả. Tùy theo đặc trưng khí hậu, sản vật của từng miền mà người dân lựa chọn loại quả phù hợp. Dân gian thường chọn các loại quả có tên ý nghĩa của điều mong ước như sau:
- Chuối: Tượng trưng cho con cháu sum vầy, đầm ấm, hưởng nhiều may mắn, bao bọc, che chở.
- Phật thủ: Giống bàn tay của Phật mang ý nghĩa che chở, mang bình an tới gia đình.
- Bưởi: Chứa nhiều nước tượng trưng cho thịnh vượng, tài lộc.
- Lựu: Nhiều hạt, tượng trưng con cháu đông.
- Đào: Thể hiện sự thăng tiến trong công việc và học tập.
- Trái lê hoặc dưa lê: Vị ngọt thanh mát, ngụ ý công việc suôn sẻ, thành công.
- Cam, quýt: Thể hiện được sự thành đạt.
- Táo: Phú quý, giàu sang.
- Thanh Long: Rồng mây hội tụ, phát tài phát lộc.
- Xoài: Tiêu xài nhỏ giọt, không tiêu tốn.
- Dưa hấu: To ,căng tròn, mọng nước mang lại may mắn.
- Quả trứng gà: Lộc trời cho.
- Sung: Sung mãn, sức khỏe, tiền bạc.
- Đu đủ: Đủ đầy, thịnh vượng.
Mâm ngũ quả ngày tết
Hàng năm, cứ mỗi độ Xuân về Tết đến, gia đình nào cũng chuẩn bị những trái cây tươi tốt, làm mâm ngũ quả dâng lên bàn thờ tổ tiên. Ý nghĩa là mong cầu nhiều điều tốt lành, may mắn sẽ đến mình và mọi thành viên trong nhà.
Mâm ngũ quả ngày Tết như một thông lệ quen thuộc, nét truyền thống tốt đẹp của dân tộc ta. Mâm ngũ quả mang không khí ngày tết tràn về, không khí vui tươi, rộn ràng, phấn khởi. Vì vậy mà mâm ngũ quả bày trí sao cho đẹp mắt, ý nghĩa là điều rất quan trọng.
Ngũ còn mang ý nghĩa của “Ngũ Phúc Lâm Môn” phúc – lộc – thọ – khang – ninh con người ước nguyện được năm điều hạnh phúc trong cuộc đời. Cuộc sống sẽ không có gì phải hối tiếc khi hội tụ đủ năm điều tốt lành này trong cuộc sống.
Mâm ngũ quả ngày Tết ở miền Bắc
Mâm ngũ quả miền Bắc không khắt khe, miễn nhiều màu sắc. Thông thường nhất là:
- Chuối – bưởi – đào – hồng – quýt
- Chuối – ớt – bưởi – quất – lê
- …
Chuối xanh ôm lấy bưởi thể hiện sự che chở, đùm bọc, quây quần, ấm no, thịnh vượng. Chuối ở dưới cùng, đỡ lấy toàn bộ các loại quả khác. Chính giữa mâm quả là quả bưởi hoặc phật thủ. Các loại quả khác bày xung quanh, xen kẽ màu sắc trông rất hài hòa.
Ngày nay, trái cây đa dạng, phong phú hơn nhiều nên người ta không quá câu nệ ngũ quả nữa mà có thể bát quả, cửu quả, thập quả,… bày nhiều quả hơn nhưng người ta vẫn gọi là mâm ngũ quả. Càng nhiều thì càng làm cho mâm quả đủ đầy hơn.
Mâm ngũ quả miền Trung
Miền trung có khí hậu khắc nghiệt, đất đai khô cằn nên mâm ngũ quả nơi đây không quá cầu kỳ. Mâm quả miễn là tươi ngon,quan trọng là tấm lòng thành tâm dâng kính tổ tiên. Các loại quả thường thấy trong mâm ngũ quả miền Trung thường là:
- Thanh long
- Chuối
- Dưa hấu
- Mãng cầu
- Dứa
- Sung
- Cam
- Quýt
- …
Mâm ngũ quả miền Nam
Miền Nam trái cây nhiều chủng loại nên mâm ngũ quả cũng rất phong phú. Nhưng họ sẽ không đặt các loại quả sau lên mâm ngũ quả:
- Chuối: Đọc gần âm với chúi, mang ý nghĩa chúi nhủi, không phát triển.
- Lê táo lựu: Lê lết, đổ bể, lựu đạn, bom nổ là thất bại.
- Cam quýt: Quýt làm cam chịu.
- Sầu riêng: Người miền Nam rất thích ăn sầu riêng nhưng lại không cúng loại quả này vì mang vị đắng và tên sầu, vỏ nhiều gai nhọn.
Cách xếp mâm ngũ quả đẹp
Cách sắp xếp mâm ngũ quả đẹp đem lại may mắn phúc lộc cho gia đình. Mâm ngũ quả có năm màu sắc theo thuyết ngũ hành là:
- Kim màu trắng
- Mộc màu xanh
- Thủy màu đen
- Hỏa màu đỏ
- Thổ màu vàng
Ngũ sắc trong mâm quả với mong muốn hưởng được ngũ phúc sức khỏe – sống lâu – bình yên – giàu có – sang trọng. Cách bày mâm ngũ quả thường thấy nhất là: Xoài hai quả, dưa hấu hai quả, bưởi một quả, dứa một quả, nho một chùm, cam táo lê vài quả, ba cái cốc, rửa sạch trái cây, để khô ráo nước.
Ngày nay, người ta hay khắc chữ Vạn Sự Như Ý hoặc Phúc Lộc Thọ lên quả dưa hấu, dừa, bưởi. Bạn cũng có thể mua về chưng tết nếu không bạn dán giấy đỏ cũng đẹp rồi, cắt phần đuôi dưa hấu cho bằng phẳng rồi để lên dĩa.
Quả bưởi đặt ở giữa mâm, ba chiếc cốc cạnh xung quanh quả bưởi, cốc giữa đặt trái dứa, hai cốc hai bên là xoài. Tầng hai xếp cam táo lê xen kẽ che đi ba chiếc cốc, chùm nho trên quả bưởi. Đây là một cách để tham khảo. Gia chủ sắp xếp cho tổng thể hài hòa, cân đối quả to nặng ở dưới làm nền tảng, các trái nhỏ hơn xếp xen kẽ phía trên.
Mâm ngũ quả cầu vừa đủ xài
Mâm ngũ quả cầu vừa đủ xài tương ứng tên các loại trái cây nói lên ước vọng của gia chủ. Tùy theo ý nguyện, nhiều gia đình thêm vào quả thơm thành cầu dừa đủ xài thơm. Trong đó, thơm tượng trưng cho danh tiếng, nhiều gia đình thêm vào quả sung thành cầu dừa đủ xài sung, sung mang ý nghĩa sung sướng, sung túc, sức khỏe, hạnh phúc.
Mâm ngũ quả cúng ông Táo
Ông táo được xem là vị thần chăm lo căn bếp, giữ lửa và yên ấm cho gia đình, ông biết mọi chuyện trong nhà. Hàng năm, 23 tháng Chạp là ngày đưa ông Táo về trời báo cáo tình hình với Ngọc Hoàng Thượng Đế. Qua đó, nhà nhà cũng muốn cầu mong một năm mới thuận lợi, no ấm, đủ đầy. Vì vậy, lễ tiễn ông Táo rất trọng thể cần mâm ngũ quả dâng cúng. Bạn muốn ông Táo trình báo điều hay thì cần cân nhắc kỹ điều này.
Mâm ngũ quả cúng làm nhà
Cúng làm nhà hay cúng động thổ là một nghi thức truyền thống không mang tính đạo giáo nào mang ý nghĩa báo cáo, xin phép thần linh về việc động thổ xây dựng nhà. Mỗi nhà đều có thổ địa, thần tài, táo quân.
Dân gian tin tưởng rằng các vị thần linh đem lại bình an, phúc lộc, hạnh phúc cho gia đình. Vì vậy, mâm ngũ quả cúng làm nhà rất quan trọng thể hiện sự tôn kính, tin tưởng và ước nguyện. Việc động thổ xây nhà rất quan trọng và cần phải cân nhắc việc cúng.
Mâm ngũ quả Trung Thu
Trung Thu là ngày tết của các em thiếu nhi theo phong tục người Việt. Việc làm mâm ngũ quả gồm bánh Trung Thu và các loại hoa quả mùa thu như bưởi, thanh long, dưa hấu, mãng cầu, hồng,… rất cần thiết. Mâm ngũ quả Trung Thu sẽ độc đáo hơn khi bạn khéo léo cắt tỉa, tạo hình đẹp mắt như cá, thỏ, heo,… phù hợp ngày Tết trẻ em.
Mâm ngũ quả đặt trước hay sau bát hương
Mâm ngũ quả đặt trước bát hương. Các loại quả sắp xếp cân đối, hài hòa, bàn thờ lau dọn sạch sẽ, gọn gàng. Trong đó, mâm ngũ quả ngày Tết là một hình ảnh vô cùng quan trọng thể hiện đạo lý uống nước nhớ nguồn, lòng tôn kính với ông bà tổ tiên, làm đẹp không gian nhà thêm phần trang trọng mang không khí ngày xuân và may mắn, tài lộc.
Vậy là trong bài viết, chúng ta đã thấy được mâm ngũ quả quan trọng như thế nào trong cuộc sống. Mâm quả hiện diện ở mọi lúc, mang lại nhiều điều tốt đẹp trong việc thờ cũng. Hy vọng bài viết đã cung cấp đủ các thông tin hữu ích cho bạn!
