Câu đối chữ Hán dùng trang trí nhà cửa, khuyên dạy bản thân, tấm gương học tập cho con cháu về lẽ sống, ngợi ca nghị lực, chúc tụng bạn bè… Bất cứ không gian nào, khi bạn thấy các câu đối chữ Hán sẽ thấy lòng nhẹ nhàng hơn, nói lên cá tính trong ý nghĩa của câu chữ.
Câu đối thường được viết trên giấy, lụa. Ngoài ra, câu đối chữ Hán còn thể hiện trên gỗ. Các câu chữ hay trên gỗ thể hiện giá trị văn hóa sâu sắc, chứa đựng ý nghĩa sâu rộng của nét truyền thống lâu đời của ông cha ta.
Nguồn gốc câu đối chữ Hán
Chữ Hán là chữ của người Trung Quốc, còn gọi là Hán văn hay Hán tự. Chữ Hán có nguồn gốc bản địa sau đó du nhập vào các nước lân cận khác như Việt Nam, Nhật Bản, Triều Tiên… tạo thành vùng văn hóa chữ Hán hay vùng văn hóa Đông Á.
Việt Nam vay mượn từ của Trung Quốc rất nhiều để tạo nên chữ viết riêng của dân tộc mình, vì vậy nước ta xuất hiện từ Hán Việt. Qua nhiều đời, các sĩ tử và nhà Nho đã thể hiện tâm tình của mình qua các câu đối chữ Hán.
Câu đối thuộc thể loại văn biển ngẫu, gồm hai vế đối nhau nhằm biểu thị một ý chí, quan điểm, tình cảm của tác giả trước một hiện tượng, một sự việc nào đó trong đời sống xã hội. Đối có nghĩa ngang nhau, hợp nhau thành một đôi. Câu đối chữ Hán là thể loại văn có nguồn gốc từ Trung Quốc.
Những nguyên tắc trong câu đối
Cũng như các thể loại văn chương khác, câu đối chữ Hán cũng có những nguyên tắc riêng của mình. Và chính vì vậy, câu đối luôn mang lại một vẻ thanh cao, vi vị khó tả cho người thưởng thức. Cụ thể về các nguyên tắc câu đối như sau:
Về hình thức
Một câu đối chia thành hai vế. Hoành phi – câu đối treo ngang thì gọi là vế trên và vế dưới, khi treo dọc thì gọi là vế một và vế hai. Cổng đình chùa những nơi thờ cúng, câu đối thường treo dọc vì người Trung Quốc đọc từ trái qua phải. Những nơi này thường treo câu đối vế một ở bên phải, vế hai ở bên trái.
Mỗi vế câu đối không hạn chế số chữ, thường gặp câu đối năm, bảy chữ. Số chữ trong vế thường là số lẻ, cũng có khi số chữ là chẵn. Nhưng số chữ của hai vế là bằng nhau. Tiểu đối là câu đối từ bốn chữ trở xuống . Đối thơ là câu đối trong một bài thơ Đường luật ngũ ngôn hay thất ngôn. Câu đối phú là làm theo thể phú gồm 3 loại :
- Song quan là những câu dài từ 6 tới 9 chữ.
- Cách cú là một đoạn ngắn và một đoạn dài.
- Gối hạc hay hạc tất là mỗi vế có 3 đoạn trở lên.
Đối ý
Nghĩa của hai vế câu đối chữ Hán phải tương xứng đối với nhau. Ý của vế trên là khen thì ý của vế dưới có thể cũng là khen hoặc chê. Vế trên là tả cảnh thì vế dưới cũng phải tả cảnh.
Đối chữ
- Thanh hay vần: Thanh bằng đối với thanh trắc và ngược lại. Thanh bằng là không dấu và dấu huyền. Thanh trắc là sắc, hỏi , ngã, nặng.
- Chữ cuối cùng của vế một thường là thanh trắc, chữ cuối cùng của vế hai là thanh bằng.
- Loại: Loại chữ cũng phải đối với nhau. Danh từ đối với danh từ, động từ đối với động từ, tính từ đối với tính từ và trạng từ đối với trạng từ.
- Một câu đối hoàn chỉnh là đối ý và cả đối chữ.
- Luật trắc bằng: Trong thơ viết theo thể đường luật thất ngôn thì luật bằng như sau: Vế trên B B T T B B T, vế dưới T T B B T T B. Luật trắc như sau: Vế trên T T B B B T T, vế dưới B B T T T B B.
Trong câu đối viết bằng chữ Hán thường gặp luật trắc chiếm đa số hơn.
Khái niệm
Câu đối chữ Hán Nôm là câu đối viết bằng chữ Hán Nôm. Hán Nôm là những ký tự dựa trên Hán tự, được sử dụng tại Việt Nam. Trong câu đối bao gồm cả chữ Hán và các ký tự dựa trên quy luật ghép vần của Trung Quốc, chỉ dành riêng cho tiếng Việt nên được gọi là chữ Nôm.
Về sau, Hán Nôm đã được thay thế bằng chữ Quốc ngữ. Tuy nhiên, câu đối thư pháp Hán Nôm vẫn được sử dụng phổ biến như biểu tượng, văn hóa để chúc tụng, trang trí nhà cửa, văn phòng công ty, đền chùa,…
Ứng dụng
Có thể nói, câu đối chữ Hán là một phần không thể thiếu trong các kiến trúc đình chùa, nhà thờ họ, từ đường,… Chất liệu sử dụng để khắc câu đối là vật liệu gỗ, giấy, xi măng, đồng. Mặc khác, câu đối chữ Hán là một loại hình văn hóa dân tộc ở nước ta.
- Câu đối chữ Hán thờ gia tiên
Câu đối chữ Hán thờ gia tiên được treo hai bên bàn thờ tạo nên không gian trang trọng. Điều này giúp thể hiện sự tôn nghiêm, lòng biết ơn của con cháu với ông bà tổ tiên. Và các câu đối này cũng là một nét đẹp trong không gian thờ cúng. Vì vậy, bạn cần lựa chọn thật kỹ từng câu chữ để đem lại may mắn, tài lộc, bình an cho gia đình.
Các câu đối, hoành phi được chạm khắc tinh xảo trên gỗ bởi bàn tay khéo léo của nghệ nhân sẽ đem lại sự hài lòng cho khách hàng. Và trước khi chọn câu đối để thờ, bạn cần phải nắm được các thể loại của nó như sau:
- Câu đối chữ Hán nhà thờ họ
Câu đối chữ Hán là nội thất kiến trúc không thể thiếu trong nhà thờ họ, từ đường dòng họ,… Thông thường, hoành phi câu đối thường sử dụng bằng gỗ sơn son, thiếp vàng. Chữ câu đối màu đen, đỏ hay vàng tùy vào gia chủ. Loại câu đối bằng cuốn thư với các đường nét chạm khắc tinh xảo với ý nghĩa thiêng liêng cũng rất được ưa chuộng.
- Câu đối chữ Hán về cha mẹ
Câu đối chữ Hán về cha mẹ nhắn nhủ mỗi người hãy luôn ghi nhớ công ơn sinh thành dưỡng dục của cha mẹ. Hiếu thuận là luôn kính trọng cha mẹ mình khi còn sống và cả khi đã qua đời.
Sản phẩm tranh gỗ mỹ nghệ làm câu đối treo tường có vân gỗ đẹp, màu sắc tự nhiên hài hòa, chất lượng hoàn hảo, mang giá trị nghệ thuật không phai mờ theo thời gian, thích hợp trưng bày phòng khách, sảnh lớn, văn phòng.
Trong đó, tranh gỗ câu đối phong thủy về cha mẹ với hình ảnh bông sen mang ý nghĩa thanh cao, lòng khoan dung và sự nhân ái, đức hi sinh của họ. Nhiều hình ảnh khác như lá chuối, con cò,… được khắc họa tinh tế, mềm mại đem lại vẻ đẹp tuyệt vời cho câu đối chữ.
- Câu đối chữ Hán về tình yêu
Trong cuộc sống chúng ta không thể thiếu tình yêu. Vì vậy, tình yêu rất thiêng liêng và cao cả, những câu đối chữ Hán về tình yêu thể hiện được tình cảm đôi lứa bền chặt mãi mãi. Những lời chúc tình yêu trên gỗ sẽ là món quà mừng cưới mang đầy ý nghĩa và kỷ niệm.
- Câu đối chữ Hán ở chùa
Thời xưa, những bức hoành phi câu đối, cuốn thư câu đối được sơn son thếp vàng, sơn đen chữ đỏ hoặc vàng hay chữ khảm gỗ xà cừ, chạm khắc hoa văn tinh xảo. Đến tận bây giờ, nhiều đình, chùa, đền, miếu,… không thể thiếu hoành phi, câu đối làm trang trọng không gian tôn nghiêm thờ cúng.
- Câu đối chữ Hán ngày tết
Mỗi năm xuân sang tết tới, nhà nhà chuẩn bị đón tết, bên cạnh các phong tục ngày tết như mua sắm tết, gói bánh chưng bánh tét, đưa ông táo về trời,… thì cần phải có câu đối chữ Hán. Sở dĩ có điều này là vì trong các tục lệ truyền thống có tục treo câu đối đỏ.
Những câu đối chữ Hán thể hiện không khí hân hoan chào đón những ngày xuân, cầu mong một năm mới thịnh vượng, may mắn, bình an đến với gia đình. Ngày nay, các câu đối được khắc trên gỗ như món quà ý nghĩa ngày xuân, mang không khí xuân bao trùm cảnh vật, tạo cảm giác ấm áp, sum vầy và thời gian sử dụng lâu dài.
Từ xa xưa, thưởng thức câu đối đầy chất văn chương, trí tuệ luôn được quan tâm. Ngày nay, nhất là vào dịp tết. “Thứ nhất chơi chữ, thứ nhì chơi tranh” thể hiện vẻ đẹp tâm hồn , giá trị văn hóa, truyền thống dân tộc và ý thức con thức biết đến giá trị văn hóa của dân tộc ta.
Nghệ thuật câu đối chữ Hán thư pháp đóng vai trò quan trọng trong trang trí nội thất sống và ý nghĩa quan trọng trong văn hóa người Việt từ xa xưa. Mặc khác, câu đối còn thể hiện được sự tôn nghiêm, sang trọng, gần gũi, mang tính giáo dục truyền thống dân tộc, nhân cách và đạo đức con người Việt Nam.
Chính vì vậy, những gia đình truyền thống thường rất thích treo câu đối để làm không gian sống thêm trang trọng, lịch sự. Và đây cũng là cách con cháu biết đến nét văn hóa dân tộc, những bài học giáo dục sâu sắc ẩn trong các câu đối hay. Hy vọng bài viết đã cung cấp đầy đủ thông tin để bạn biết được câu đối hay và ý nghĩa như thế nào.
